Şeker Tüketimi ve Sağlığınız

Şekerler saf karbonhidrattır ve yoğun enerji kaynağıdır. Bazı posa ögeleri dışındaki tüm karbonhidrat türleri insan vücudunda sindirim sırasında şekerlere dönüşür. Şekerler ve nişasta doğal olarak diğer besinlerde de bulunur; ekmek türleri, tahıllar, kurubaklagiller, kuru yemişler, süt, meyve ve sebzelerde de belirli oranlarda karbonhidrat bulunmaktadır.

Şekerli Besinler

Besinlere işleme veya hazırlama sürecinde şeker veya şurup eklenebilmektedir. Bu ekleme besinlerde doğal olarak bulunan şeker değildir. Doğal veya dışarıdan besinlere eklenen şeker arası farkı tanımlamak vücut için zordur. Dışarıdan besine şeker eklenmesi besinin enerji içeriğini artırır. Ülkemizde hamur işi ve sütlü tatlılar, reçel, marmelat sıklıkla sevilerek tüketilen besinlerdir ve enerji içerikleri yüksektir. Ayrıca kolalı ve gazlı içecekler, hazır meyve suları, şekerlemeler, dondurma, kek ve kurabiyeler şeker eklenerek üretilen besinlerdir.

Şeker ve şekerli besinlerin fazla miktarda tüketimi aşırı enerji alımının nedenidir ve vücut ağırlığının artmasına (şişmanlığa) ve besleyici değeri yüksek olan besinlerin tüketiminin de azalmasına neden olur. Bu nedenle bu tür besinlerin tüketiminin azaltılması büyük önem taşımaktadır.Bazı besinlerin etiketlerinde "şekersiz" veya "diyet" tanımlamaları bulunur. Bu tür besinlerde şeker yerine kullanılan sakkarin, aspartam, asesulfam potasyum, ksilitol, sukralaz olarak adlandırılan yapay tatlandırıcılar, besinleri tatlandırmak amacıyla kullanılmaktadır. Özellikle diyabetli bireyler tarafından tercih edilebilirler. Ancak bazı tatlandırıcılar enerji içerdikleri için etiket bilgisine dikkat edilmelidir. Bazı ürünlerin etiketinde "şeker içeriği azdır" denilmesine karşın, bu ürünlerin yağ içeriği yüksek ise enerji içerikleri de yüksek olabilir. Bireyin, diyette enerji alımını azaltmadan ve fiziksel aktiviteyi arttırmadan sadece bu ürünleri kullanarak sağlığını koruması veya zayıflaması olası değildir.

Başlıca Basit Şeker Kaynakları

Hamurlu ve sütlü tatlılar	Reçel, marmelat, bal, pekmez	Kolalı ve gazlı içecekler	Limonata ve şekerli meyve suları
Dondurma	Kek ve kurabiyeler	Şekerlemeler (akide şekeri, lokum vb.)	Çikolata

olmak üzere toplam ~2.5 litre / gün su-sıvı kaybı olur.

Besinlerin Etiketinde Yer Alan Şeker Türleri

Kahverengi şeker	İnvert şeker	Mısır şurubu	Laktoz
Dekstroz	Malt şurubu	Fruktoz	Maltoz
Meyve suyu konsantresi	Molas	Glukoz	Sofra şekeri
Fruktozlu mısır şurubu	Sukroz	Bal	Şekerkamışı şekeri

olmak üzere toplam ~2.5 litre / gün su-sıvı kaybı olur.

Şeker ve Ağırlık Denetimi: Şeker içeriği fazla besinlerin tüketimi diyetle enerji alımını artırmaktadır. Fiziksel aktivite yetersizliği ve kalori alımındaki artış ağırlığın artmasına neden olabilir. Sonuçta kilo fazlalığı kalp-damar hastalıkları olmak üzere, diyabet, hipertansiyon ve kanser gibi hastalıklar için de risk oluşturabilir.

Öneriler

- Fazla şeker içeren besinlerin ve içeceklerin tüketimini sınırlayın.

- Enerjinizin çoğunluğunu tam tahıllardan, taze meyve ve sebzelerden, az yağlı veya yağsız besinlerden örneğin yağı azaltılmış süt ve ürünlerinden, yağsız et ve ürünlerinden sağlayın.

- Kolalı içecekler yerine süt ve ürünlerini tercih edin.

- Çay ve bitkisel çayları şekersiz için.

- Şekerli besin tüketiminden sonra dişlerinizi fırçalamayı unutmayın.

Şeker ve Diş Çürükleri: Şeker içeren besinler ve içeceklerin sık aralıklarla tüketimi diş çürüğü oluşumuna neden olur. Ağızda bulunan bakteriler, tüketilen şeker miktarı ve florür eksikliği diş çürüğü riskini arttırır. Bakteriler şeker ve nişastayı kullanarak dişi çürüten asit oluşumuna neden olur. Şeker ve nişastalı besinlerin tüketilme sıklığı ve bu besinlerin dişleri fırçalamadan ağızda kalma süresi ile diş çürüğü görülme sıklığı artar. Şeker ve nişasta içeren besinler ve içecekler öğünler arasında ne kadar sık tüketilir ve ağızda kalıcı olursa o denli diş çürüğü riski artış gösterir. Düzenli diş temizliği, florür içeren diş macunları ile dişlerin fırçalanması diş çürüğünü önler.

Sağlıklı Diş ve Dişeti için Öneriler
- Şeker ve nişasta içeren besinleri ve içecekleri öğün aralarında tüketirseniz dişlerinizi hemen fırçalayın.
- Dişlerinizi günde en az iki kez fırçalayın, her gün diş ipi kullanın.
- İçme sularının florür miktarını öğrenin. İçme sularının litresinde 0,7-1,2 miligram florür bulunmalıdır. Florür yetersizliğinde diş hekimi tarafından çocuklara florür desteği yapılmalıdır.

Kaynak:
Türkiye'ye Özgü Beslenme Rehberi, 2004