Sağlıklı beslenme alanında farkındalık sağlamaya yönelik projeler hayata geçiren Sabri Ülker Vakfı, Türkiye’de gıda israfına ilişkin son araştırmasını, Dünya İsraf Günü etkinlikleri kapsamında İspanya’nın Valensiya şehrinde düzenlenen toplantıda açıkladı. “Tüketici İsraf Araştırması - TİA 2022”, günde 4,9 milyon ekmeğin israf edildiği Türkiye’de, gıda israfının nedenleriyle ilgili en güncel verileri içeriyor.

Toplum sağlığının geleceği ve doğru beslenme bilincinin yaygınlaştırılması amacıyla geniş çaplı araştırmalara devam eden Sabri Ülker Vakfı, bu çalışmalarına bir yenisini daha ekledi. Vakfın, tüketicinin gıda ve ekmek israfına yönelik tutum ve davranışlarına ilişkin araştırmasının sonuçları, “Uluslararası Gıda Kaybı ve İsrafı Farkındalık Günü” kapsamında 27 Eylül 2022 Salı günü İspanya’nın Valensiya şehrinde düzenlenen basın toplantısında duyuruldu.

Avrupa Gıda Bilgi Konseyi (EUFIC) verilerine göre gıda israfının kişi başına 174 kilograma ulaştığı günümüzde, israfın boyutlarına dikkat çekmek amacıyla 2020 yılından bu yana her sene 29 Eylül’de gerçekleştirilen “Uluslararası Gıda Kaybı ve İsrafı Farkındalık Günü”, bu yıl da uluslararası düzeyde çok sayıda etkinliğin ana içeriğini oluşturdu.

Sabri Ülker Vakfı, Dünya Sürdürülebilir Kentsel Gıda Merkezi (CEMAS), ve Avrupa Gıda Bilgi Konseyi (EUFIC) tarafından ortaklaşa düzenlenen “Gıda İsrafı ve Gıda Kaybı Önleme Eylemleri Basın Konferansı”nda, gıda israfı konusunda AB genelinde yapılan çalışmaları, Türkiye’nin gıda israfı konusundaki uygulamaları ve Sabri Ülker Vakfı’nın farklı kurumlarla birlikte yürüttüğü gıda israfını önleme girişimleriyle ilgili deneyimleri paylaşıldı.

T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Avrupa Birliği Uyum Daire Başkanı & Gıdanı Koru Kampanyası Koordinatörü Zeynep Özkan ve Sabri Ülker Vakfı Genel Sekreteri Selen Tokcan’ın Türkiye’den son durum ve çalışmaları paylaştığı toplantıda, Bakanlığın gıda israfına yönelik yürüttüğü çalışmaları ve Sabri Ülker Vakfı’nın gıda ve ekmek israfı konusundaki tutum ve davranışları ortaya koyan en güncel çalışma olan araştırmanın sonuçları da aktarıldı.

Türkiye’de yılda 18,1 milyon ton gıda israf ediliyor

UNEP 2021 raporuna göre 214 ülke arasında 15. sırada Gıda israfının en fazla yaşandığı ülkeler arasında yer alan Türkiye’de, 2020 yılında yapılan son araştırma her yıl 18,1 milyon ton gıda israf edildiğini ortaya koyuyor. Çöplerdeki atık miktarının %52’sini gıdanın oluşturduğu Türkiye’de, günlük 4,9 milyon ekmek israf ediliyor. En çok kayıp ise meyve sebzede yaşanıyor. Türkiye’nin israf karnesinde üretilenin yaklaşık yüzde 50’sinin kayıp olduğu meyve ve sebze tüketiminden sonra yılda 2000 bin litre ile içecek sektörü, 4,2 ton kayıp ile de hizmet sektörü başı çekiyor. Türkiye’deki evsel gıda atığı ise yılda tahmini 7 milyon 762 bin 575 ton. Bu oran yılda kişi başı 93 kilograma denk geliyor.

Bu verilerden yola çıkarak ekmek tüketimi özelinde “Tüketici İsraf Araştırması - TİA 2022” adlı çalışmayı gerçekleştiren Sabri Ülker Vakfı’nın verileri, israfın temel nedenleri üzerine mevcut koşulların gözden geçirilmesi için çağrıda bulunuyor.

Sabri Ülker Vakfı Bilim Kurulu Üyesi ve Doğu Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. İrfan Erol’un liderliğinde gerçekleştirilen araştırma, Türkiye’de gıda ve ekmek israfı konusundaki tutum ve davranışlara ışık tutuyor. Türkiye genelinde 12 ilde, 18 yaş üzeri 2 bin 400 kadın ve erkek katılımcı ile yüz yüze görüşme yöntemiyle yapılan araştırma, pandemi sonrasında değişen gıda tüketim alışkanlıklarına dair en güncel ve kapsamlı araştırmalardan biri olarak da büyük önem taşıyor.

“Gıdanı Koru kampanyasıyla, haneler yaklaşık 80 milyon dolar tasarruf etti”

Toplantıda bir konuşma yapan Tarım ve Orman Bakanlığı Avrupa Birliği Uyum Daire Başkanı & Gıdanı Koru Kampanyası Koordinatörü Zeynep Özkan, Bakanlık tarafından yürütülen “Gıdanı Koru, Sofrana Sahip Çık” kampanyası hakkında bilgi verdi. Özkan, şöyle konuştu: “Gıda israfına yönelik her türlü farkındalık projesi çok önemli. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Tarım ve Orman Bakanlığı iş birliğinde, gıda kaybı ve israfı hakkında kamuoyunun farkındalığını artırmak ve gıda tedarik zincirindeki tüm aktörleri harekete geçirmek için Gıdanı Koru ulusal kampanyamız devam ediyor. Kampanya çıktılarımıza göre; tüketiciler daha az israf etmeye başladı ve haneler yaklaşık 80 milyon dolar tasarruf etti. Tarih etiketleri farkındalığında yüzde 20 artış, aşırı pişirme ve porsiyonlamada yüzde 40 azalma, atık gıdaların geri dönüşümünde ise yüzde 22 artış gözlendi. Tüketicilerin yüzde 93'ü kampanyayı faydalı buluyor ve yüzde 84'ü artık gıda israfı konusunda daha temkinli.”

“Ulusal eylem planlarını desteklemek üzere bilinçlendirme projeleri hayata geçiriyoruz” Gıda israfının hem Türkiye hem de dünya genelinde çok önemli bir sorun olduğunu ifade eden Sabri Ülker Vakfı Genel Sekreteri Selen Tokcan, dünyada 700 milyona yakın insanın açlıkla, 670 milyondan fazla insanın ise obezite ile mücadele ettiğine dikkat çekerek, gıda israfı konusunda tüm tarafların birlikte hareket etmesinin kaçınılmaz olduğunu vurguladı. Tokcan, şunları söyledi:

“Vakfımız, gıda israfına yönelik çok küçük yaşlardan itibaren farkındalık sağlanmasını hedeflemek üzere FAO ile iş birliğine giderek ortak bir çalışma başlattı. 2011 yılından bu yana Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü’nün iş birliğinde ilkokullarda yürüttüğümüz ‘Yemekte Denge Eğitim Projesi’, bu sene gıda israfına yönelik bilgilendirici FAO materyalleri ile zenginleşerek çocuklarımızla buluşuyor. 7 milyon öğrenci, ebeveyn ve öğretmene ulaşan proje, israfa yönelik tutum ve davranışların sonuçlarına yönelik çocukların eğitilerek daha bilinçli tüketiciler olmasına katkı sunacak.”

Avrupa Gıda Bilgi Konseyi: Avrupa’nın israf karnesi parlak değil

Toplantıda konuşan Avrupa Gıda Bilgi Konseyi (EUFIC) Genel Direktörü Laura Fernández Celemín, Avrupa’nın israf karnesinin parlak olmadığını ve gıda israfıyla mücadelenin kaçınılmaz olduğunu vurguladı. Celemín, “AB, ithal ettiğinden çok daha fazla yiyeceği çöpe atıyor. Avrupa ülkeleri yıllık 153 milyon ton gıda israf ediyor ve bunun da kıtaya sevk edilenden en az 15 milyon ton fazla olduğu görülüyor. Bu nedenle tüketiciye yönelik farkındalık sağlamak üzere iletişim kampanyaları düzenlemek büyük önem taşıyor” dedi.

TİA 2022’den Öne çıkan veriler ise şu şekilde;

KUTU KUTU KUTU
En büyük önlem “İhtiyaç kadar satın almak”
Araştırmaya göre;
• Gıda israfını en aza indirmek adına yapılan önlemlerde, “ihtiyacımız kadar satın almak” ifadesi oransal çoğunluğu oluşturuyor.
• Her 10 katılımcıdan yaklaşık 3’ü, gıdayı en sık israf etme nedeni olarak, “son tüketim tarihinin geçmesi” şeklinde ifade ediyor.

Günlük ortalama tüketim 3,6 ekmek
Araştırmaya göre;
• Katılımcıların, günlük ortalama 3,6 ekmek tükettiği görülüyor.
• Her 10 katılımcının 8’i tüketilen ekmeği “satın aldığını” belirtiyor. Tüketilen ekmeği satın alanların oransal çoğunluğu “25-29” yaş grubundan oluşurken; ekmeği evde yapanların oransal çoğunluğu ise “30-34” yaş grubu bireylerden oluşuyor.

10 kişiden 8’ine göre “evde ekmek israfı yok”
Araştırmaya göre;
• “Evinizde ekmek israfı oluyor mu?” sorusuna her 10 katılımcıdan yaklaşık 8’inin “hayır”; “Yemekten sonra masada ekmek artığı kalıyor mu?” sorusuna ise 10 katılımcıdan 6’sının “hayır” yanıtı verdiği görülüyor.
• Her 10 katılımcıdan 6’sı bayatlayan ekmekleri “bayat olarak tükettiğini” ifade ediyor.

Katılımcılara göre asıl israf, toplu yemek yerlerinde oluyor
Araştırmaya göre;
• Katılımcıların büyük çoğunluğu (yüzde 75,1), ekmeğin “en çok israf edilen gıda” olduğunu düşünüyor. Ekmek tüketimi ve ekmek israfı değerlendirmesi sonucunda; ekmek israfının en çok lokantalarda, otellerde ve toplu yemek yerlerinde olduğu belirtiliyor.

Gençler “temel eğitimde farkındalık yaratmak gerekli” diyor
Araştırmaya göre;
• Her 10 katılımcıdan 6’sı “gıda ve ekmek israfı konusunda temel eğitimde farkındalık yaratmanın gerekli olduğunu” düşünüyor.
• Gıda ve ekmek israfı konusunda temel eğitimde farkındalık yaratılmasını gerekli görenlerin oransal çoğunluğu 18-24 yaş grubu, üniversite mezunu ve AB sosyo-ekonomik statüsüne sahip bireylerden oluşurken; gerekli görmeyenlerin oransal çoğunluğu ise 50+ yaş grubu, ilkokul mezunu ve DE sosyo-ekonomik statüsüne sahip bireylerden meydana geliyor.