Her yıl dünya genelinde 1.45 milyon insan hepatit nedeniyle hayatını kaybediyor. Yaklaşık 400 milyon kişinin ise hepatitle yaşadığı ve bunların %95’inin hepatit taşıyıcısı olduğunu bilmediği tahmin ediliyor. Türkiye’de ise her yıl yaklaşık 200 bin kişinin Hepatit B tanısı aldığı, toplam 3 milyon kişinin ise hepatit taşıyıcısı olduğu bildiriliyor. Bu nedenle, Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Hepatit Birliği, 28 Temmuzu “Dünya Hepatit Günü” olarak belirleyerek toplumu hepatit konusunda bilinçlendirmeyi hedeflemiştir.

Hepatit bu kadar yaygın olmasına rağmen gerçekte ne olduğunu, nasıl bulaştığını ve korunmak için neler yapılması gerektiğini biliyor muyuz?
 

Hepatit nedir ve bulaşıcı mıdır? Nasıl bulaşır?

Hepatit, A-B-C-D ve E olarak tanımlanan 5 hepatit virüsü ile çeşitli ilaçlar, uzun süreli alkol kullanımı veya çeşitli zararlı kimyasal maddelere maruz kalma sonucunda ortaya çıkabilen ve basitçe karaciğer iltihaplanması olarak tanımlanan bir hastalıktır.

Viral nedenlerle olan hepatitler bulaşıcıdır. Hepatit A ve E, güvenli ve hijyenik olmayan su ve besinler ile bulaşabilirken, Hepatit B, C, D kan ve vücut sıvılarıyla bulaşmaktadır. Hepatit bazı kişilerde, siroz ve karaciğer yetmezliğine veya kansere neden olabilir ancak gerekli önlemleri alarak hepatitten korunmak mümkündür.
 

Kimler risk altında?

Çevre ve sağlık koşullarının kötü olduğu ortamlarda yaşayan kişiler, yetersiz beslenenler özellikle risk altındadır ancak her birey özellikle viral hepatitlere yakalanma ve hastalığı diğer kişilere bulaştırma riskine sahiptir.
 

Belirtileri nelerdir?

Hastalığın ilk belirtileri bulantı kusma, ateş ve halsizliktir. Bu belirtiler herhangi başka bir enfeksiyon durumunda da görülebilir. Hepatit gelişmişse bu belirtilere ek olarak birkaç hafta sonra karaciğerde büyüme ya da sarılık oluşabilir ancak hepatit hiçbir belirti göstermeden de ortaya çıkabilir. Özellikle 3 yaş altındaki çocuklarda belirtiler çok hafiftir ya da yoktur.
 

Nasıl tedavi edilir?

Uygulanacak tedavi hepatitin tipine, hastalığın süresine göre değişiklik gösterebilir. Örneğin akut hepatit tedavisi daha kısa sürelidir ve istirahat tedavinin önemli bir bölümünü oluşturur. Kronik hepatitin tedavisi ise uzun sürelidir ve istirahate ek olarak uzun süreli ilaç tedavisi de uygulanır. Beslenme ve egzersizin hepatit tedavisindeki yeri önemlidir.
 

Nasıl korunabiliriz?

Aşı hepatitten korunmada en etkili yöntem

Hepatit A ve B virüsü için aşı geliştirilmiştir. Hepatit A aşısı T.C Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz olarak 18. Ve 24.aylarda uygulanmaktadır. Hepatit A aşısı, genellikle hastalığın yaygın olduğu bölgelere seyahat etmeden en az 1 ay önce de uygulanmaktadır. Hepatit B aşısı ise T.C Sağlık Bakanlığı tarafından 1998 yılı itibariyle yeni doğanların aşı takvimine eklenmiş ve zorunlu hale gelmiştir. Böylelikle yeni doğanlar doğduktan sonra hemen, 1. Ay ve 6.ayda toplam 3 doz Hepatit B aşısı olmaktadır. Hepatit B aşısının 3 dozunu tamamlayanların, hastalıktan 20 yıla kadar ve %90 oranında korunabildiği bildirilmektedir. Hepatit B taşıyan veya hasta olan annelerin doğumundan sonra bebeklerine yapılan hepatit B aşısı bu programdan farklı olarak 4 doz yapılmaktadır.
 

Kişisel hijyene dikkat

Hijyenik olmayan koşullar, hepatitin bulaşmasına zemin hazırlayabilir. Hijyen denilince akla ilk olarak el hijyeni ve “el yıkama” gelir. Elleri uygun ve doğru şekilde yıkamak hepatitten korunmada anahtar rol oynayabilir. El yıkamak kadar, el yıkamayı ihmal etmememiz gereken koşulların farkında olmamız da önemlidir. Eller pişmemiş- çiğ besinlere (özellikle et, balık, tavuk, yumurta vb.) dokunduktan sonra, yemek hazırlamadan ve yemeden önce ve sonra, tuvaleti her kullandıktan sonra, toplu taşıma araçları, ortak telefon kullanımından sonra, para alışverişinden sonra mutlaka yıkanmalıdır.
 

Besin güvenliğine dikkat

Hepatit virüsleri besinler aracılığı ile bulaşabilir. Bu nedenle besin güvenliği de en az el hijyeni kadar önemlidir. Kabuklu deniz ürünleri, uygun koşullarda hazırlanmamış pastacılık ürünleri, iyi yıkanmamış çiğ sebzeler ve bunlardan hazırlanan salatalar, pastörize edilmemiş çiğ süt ve süt ürünleri ile pastörize edilmemiş meyve suları hepatit bulaşına neden olabilir. Besin güvenliğini sağlamak için; kişisel hijyene ve tüketilen besinler ile besin hazırlama ve pişirmede kullanılan alan, araç ve gereçlerin hijyenine mutlaka dikkat etmelisiniz. Besinlerinizi güvendiğiniz yerlerden satın alın. Pastörize veya UHT süt ve pastörize sütle yapılmış süt ürünlerini tercih edin; yumurta satın alırken çatlak , kirli ya da kırık olmayanları tercih etmeye özen gösterin; sebze ve meyveleri akan su altında iyice yıkayın ve çiğ etin hazırlandığı doğrama tahtasını iyice yıkamadan çiğ sebzeleri hazırlamak için kullanmayın.
 

Hepatitten korunmak için beslenmede nelere dikkat edilmeli?

Güçlü bir bağışıklık sistemi, genel olarak enfeksiyon hastalıklarından korunmak için oldukça önemlidir. Güçlü bir bağışıklık sistemi için, yeterli ve dengeli beslenerek besin çeşitliliğine önem vermeli, yeterli su ve sıvı tükettiğinizden emin olmalı ve fiziksel aktiviteyi yaşam tarzı haline getirmelisiniz.

Kaynaklar:
1. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) , Lessons Learned Series No. 1: Prevention and control of Hepatitis A Virus (HAV) and Norovirus (NoV) in ready-to-eat semi-dried products, Temmuz 2011
2. World Health Organization (WHO), Guidelines For The Prevention, Care And Treatment Of Persons With Chronic Hepatitis B Infection, 2015
3. Türkiye Karaciğer Araştırmaları Derneği ,Hepatit B Yol Haritası. 2015
4. T.C. Sağlık Bakanlığı, Besin Güvenliği. Ankara, 2008
5. World Health Organization ,World Hepatitis Day 2016:Know hepatitis-Act now, http://www.who.int/campaigns/hepatitis-day/2016/en/
6. Swiss Federal Office of Public Health FOPH, Hepatitis C- hand hygiene, http://www.hepch.ch/cms/en/handhygiene.html (Haziran, 2017)
7. Mayo Clinic Hepatitis B treatment and drugs, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hepatitis-b/basics/treatment/con-20022210 (Haziran ,2017)
8. World Hepatitis Alliance, Prevention, Diagnosis, Treatment of Hepatitis B and C Preventıon, Dıagnosıs, Treatment Of Hepatıtıs B And C, http://www.worldhepatitisalliance.org/viral-hepatitis/prevention-diagnosis-treatment-hepatitis-b-and-c (Haziran, 2017)
9. Harvard Health Publications, Harvard Medical School , How to boost your immune system, http://www.health.harvard.edu/staying-healthy/how-to-boost-your-immune-system (Haziran, 2017)
10. World Hepatitis Alliance, What is hepatitis?, http://www.worldhepatitisday.org/node/34 (Haziran, 2017)