Avrupa, bilimi perdeleyen bilgi kirliliğini tartışıyor, sağlık ve beslenme konularında bilgi kirliliği toplum sağlığının geleceğini olumsuz etkiliyor.

Sabri Ülker Vakfı, Avrupa Gıda Bilgi Konseyi’nin (EUFIC) 3 Ekim tarihinde Brüksel’de düzenlediği “Bilime Güvenmek: Kanıtlar Ötesi Dönem” başlıklı konferansına katıldı.

“Sağlık ve Bilim Haberciliği”nin mercek altına alındığı konferansta, uzman akademisyen ve iletişimciler, bilimsel bilginin iletişiminde ortaya çıkan engeller ve toplumun doğru bilgilendirilememesi sonucu ortaya çıkan sorunlar üzerinde durarak, çözüm yollarını aradı.

Sabri Ülker Vakfı’nın konferans ile eşzamanlı düzenlediği basın toplantısında Türkiye’de beslenme ve sağlık iletişimine dair bilgiler paylaşıldı.

“Sağlık haberlerinde kaynak değerlendirmesi” (2017) raporuna göre, medyaya yansıyan sağlık ve beslenme konulu haberlerin yüzde 40’ında kaynak yer almazken, toplumun yarıdan fazlası sağlık konulu yayınların referans kaynağının kafa karıştırdığını düşünüyor.

Tüm dünyada sağlık ve beslenme konularında bilgiye ulaşım hızı, gelişen teknoloji paralelinde her geçen gün katlanarak büyüyor. Ancak bu durum, toplumu önemli bir sorunla da karşı karşıya bırakıyor: Bilgi kirliliği…

Kamuoyunun beslenme ve sağlık alanında bilimsel bilgi edinmesinin önemine her fırsatta dikkat çeken ve bu alanlarda bilgi kirliliğinin önüne geçmek için önemli çalışmalara imza atan Sabri Ülker Vakfı, Avrupa Gıda Bilgi Konseyi’nin (EUFIC) Brüksel’de düzenlediği “Bilime Güvenmek: Kanıtlar Ötesi Dönem” başlıklı uluslararası konferansta Türkiye’den iletişimcileri ağırladı.

Konferans dünyaca ünlü “Angry Chef” Anthony Warner’ı ağırladı

Avrupa Bilgi Konseyi’nin düzenlediği “Bilime Güvenmek: Kanıtlar Ötesi Dönem” başlıklı konferansta, alanında uzman isimlerle birlikte “sağlık ve bilim haberciliği”, haberlerin güvenirliği, sosyal medyanın algıyı şekillendirmesi gibi konular irdelenerek sorunlar masaya yatırıldı.

Sabri Ülker Vakfı’nın konferansla eşzamanlı olarak düzenlediği basın toplantısı Sabri Ülker Vakfı Projeler Müdürü Selen Tokcan, EUFIC Direktörü Laura Fernandez Celemin ve Newcastle Üniversitesi Gıda Araştırmaları Bölümü’nden Dr. Beth Clark sözcülüğünde gerçekleşti.

“Beslenme ve sağlık konularında bilimselliği kanıtlanmış, güvenilir bilginin iletişiminin hayati öneminin farkındayız” diyen Sabri Ülker Vakfı Projeler Müdürü Selen Tokcan, Vakıf olarak bu konuda yürüttükleri çalışmalara dikkat çekti. Türkiye’nin ilk uluslararası akredite beslenme ve sağlık iletişim eğitim programını hayata geçirdiklerini ifade eden Tokcan, “Bilgi kirliliği ile mücadelede iki tarafı ilk defa aynı masa etrafında buluşturduk. Bilim insanları ve iletişimciler İstanbul’da düzenlenen “Beslenme ve Sağlıkta İletişim Programı”nda 2 gün boyunca bilimsel bilginin iletişiminde esasları konuştular ve ortak yol haritası belirlediler” dedi.

Sabri Ülker Vakfı’nın “Bilim Bunu Konuşuyor” platformu ile beslenme alanındaki sıcak gündeme dair bilimsel referanslardan derlediği makaleler ile binlerce kişiye ulaştığı ve farkındalık yarattığı belirtildi.
 

EUFİC Direktörü: Avrupa medyasında sağlık haberlerinin sadece %27’si bilimsel kanıtlara dayanıyor

EUFIC Direktörü Laura Fernandez Celemin ise Avrupa Gıda Bilgi Konseyi (EUFIC), East Anglia Üniversitesi (UEA) ile yürüttüğü “Avrupa gazetelerindeki beslenme sağlığı beyanlarının analizi ve kanıtları” araştırmasının sonuçlarını aktardı.

Celemin, “Araştırmada dört hafta süreyle Avrupa Birliği üyesi ülkelerin sekizinde yayımlanan gazetelerdeki sağlıkla ilgili haberler incelendi. Bu araştırma, haberlerde konu edinen iddiaların sadece yüzde 27'sinin bilimsel kanıtlara, diğer bir deyişle, Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (EFSA) tarafından onaylanmış bilgilerle eşdeğer bilgilere dayandığını ortaya koydu” dedi.

Araştırma hakkında başka veriler de paylaşan EUFİC Direktörü, beslenme sağlığı beyanlarının yüzde 46'sında hiçbir kaynağın yer almadığına, haberlerdeki iddiaların yüzde 49’unun ise ispatlanmamış olduğuna dikkat çekti.
 

Dr. Clark: Çıkar amaçlı bilgi verilirse güven çok kolay kaybedilebilir

Newcastle Üniversitesi Gıda Araştırmaları Bölümü’nden Dr. Beth Clark ise toplum sağlığı için iletişimciye düşen sorumlulukların öneminin altını çizdi. Dr. Clark, “Güven hissi iletişimin önemli unsurlarından biridir. Risk mesajlarına güvenmeyen insanların, verilen bilgiye inanmaları veya o bilgi doğrultusunda hareket etmeleri olası değildir. Bunun da çevre, sağlık, tarım ve gıda sektörü, ticaret ve ekonomi üzerinde ciddi sonuçları olabilir” dedi.
 

Türkiye’de sağlıklı beslenmeye olan ilgi çok hızlı artıyor

Türkiye’de de sağlık ve beslenme konularındaki haberlere kamuoyunun ilgisi her geçen gün artıyor. Google arama motoru sonuçları da bu durumu bir kez daha ispatlıyor. 2017 yılı Ağustos verilerine göre, Google’da “beslenme” anahtar kelimesi aratıldığında 32 saniyede yaklaşık 24.5 milyon sonuç yansıyor. 2015 yılında 15 milyon olan bu rakamın iki yılda yüzde 63 oranında artış göstermesi, toplumun beslenme ve sağlık alalarında bilgi edinmeye olan merakının her geçen gün ne derece arttığını ortaya koyuyor.

Beslenme anahtar kelimesi altında ise en fazla ziyaret edilen içeriklerde, “sağlıklı beslenme”, “dengeli beslenme” ve “gebelikte beslenme” konuları olarak öne çıkıyor. Sonuçlar beslenme ve sağlık alanlarında bilgi kirliliğiyle mücadelenin hayati önemine bir kez daha dikkat çekiyor.
 

İlgi çok, referans yok

Konferans konuşmacılardan Bilkent Üniversitesi İletişim Bölümü Öğretim Görevlisi Prof. Bülent Çaplı liderliğinde gerçekleştirilen “Türk Medyasında Sağlık Haberlerinde Kaynak Değerlendirmesi” (2017, Ağustos) araştırması çarpıcı sonuçlarıyla öne çıkıyor. Türkiye’de en fazla trafik alan haber portallarında yer alan sağlık ve beslenme içerikleri haberler incelenerek gerçekleştirilen araştırmanın sonuçlarına göre;

• Sağlık ve beslenme haberlerinin yüzde 94,7’si imzasız olarak yayınlanıyor.
• Haberlerde referans kaynak belirtilmeme oranı yüzde 40.4.
• Kaynak gösterilen haberlere bakıldığında; Haberlerde gösterilen kaynakların türlerine göre ulusal kaynaklar yüzde 31,9, uluslararası kaynaklar ise yüzde 15,8 olarak çıkıyor.
• Sağlık ve beslenme haberlerinde fotoğraflardan oluşan slider haberlerin oranı ise %59,4
• Ayrıca haberler değinilen farklı perspektifler ve açılar açısından da incendi ve yüzde 98’i farklı açılardan yoksun, sadece yüzde 2’sinin farklı açılara sahip olduğu belirlendi.
 

Toplumun yarısından fazlasının kafası karışık

Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi'nin TÜBİTAK'ın desteğiyle gerçekleştirdiği "Türkiye'de Sağlık Konulu Yayıncılık İlkelerinin Belirlenmesi: Kaynak, İleti ve Hedef Kitle Bağlamında Sağlık Konulu Yayınların Analizi" (2013) araştırması da, alanının en kapsamlı araştırmalarından biri olarak, toplumun iletişim kanallarından edindikleri bilgiye şüpheyle yaklaştığını ortaya koyuyor.

Türkiye’de yayın yapan 1.781 basın organı, 52 televizyon kanalı ve 551 internet portalından örneklem ile gerçekleştirilen araştırmanın sonuçlarına göre;

• Sağlık profesyonellerinin yüzde 21'i, medya profesyonellerinin ise yüzde 12'si iletişim kanallarındaki sağlıkla ilgili bilgilerden şüphe duyuyor.
• Sağlık profesyonellerinin yüzde 38'i ve medya profesyonellerinin ise yüzde 24'ü kamuoyunda konuşulan sağlıkla ilgili bilgilerin denetlenmediğini düşünüyor.
• Vatandaşların ise yüzde 51'i gazete ya da dergilerdeki, yüzde 45'i televizyondaki, yüzde 48'i, internetteki sağlık konulu yayınların referans kaynağının kafa karıştırdığını düşünüyor.
• Gazetelerdeki sağlık konulu haber ve yazıların sayısı “Az, yetersiz” bulanların oranı yüzde 41 iken, televizyonda bu oran yüzde 37, internette ise yüzde 22 oldu.